12.00–14.00  

Lublin w pigułce

Spacer „Lublin w pigułce” pozwoli nam w krótkim czasie zobaczyć najważniejsze zabytki miasta nad Bystrzycą.

Naszą wędrówkę rozpoczniemy na Wzgórzu Zamkowym. Zobaczymy tam najstarszą budowlę w Lublinie – Basztę Zamkową, kiedyś romańską wieżę obronną oraz słynną XIV-wieczną Kaplicę Trójcy Świętej. Na wzgórzu Staromiejskim zobaczymy Bazylikę oo. Dominikanów wraz z ogrodem i skarbcem, Rynek z budynkiem Trybunału Koronnego i pięknymi kamienicami, średniowieczne bramy oraz resztki obronnych murów. Wejdziemy również do znajdującej się tuż obok Starego Miasta Archikatedry Lubelskiej z jej imponującymi malowidłami oraz organami na 50 głosów i 4000 piszczałek. Jeżeli czas nam na to pozwoli, pospacerujemy główną ulicą Lublina – Krakowskim Przedmieściem, gdzie zobaczymy reprezentacyjny plac Litewski z jego pomnikami i fontannami. Podczas naszej pieszej podróży przez Lublin usłyszymy też kilka lubelskich legend.

Prowadzenie: Volodymyr Dyshlevuk - historyk, tłumacz, przewodnik miejski. Oprowadza od 2008 roku. W 2018 roku od Urzędu Miasta Lublin uzyskał tytuł Przewodnika Inspiracji. Autor opierającej się w dużym stopniu na historii mówionej książki „Historia wspólnoty greckokatolickiej w Lublinie”. Opracował i opublikował ponad 80 artykułów o tematyce historycznej w ukraińsko- i polskojęzycznej Wikipedii. Specjalizuje się w tłumaczeniach poezji, sztuk teatralnych, esejów i pamiętników Ocalałych z Zagłady.

12.00–13.30  

Lublin. Pamięć Zagłady

W nocy z 16 na 17 marca 1942 roku niemieckie władze okupacyjne rozpoczęły likwidację lubelskiego getta. W ciągu kilku tygodni większość mieszkańców i mieszkanek dzielnicy żydowskiej została deportowana do obozu zagłady w Bełżcu. Ich ostatnia droga w Lublinie wiodła od synagogi Maharszala na Umschlagplatz, zlokalizowany przy ul. Zimnej.

W 2017 roku z inicjatywy Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” powstał szlak pamięci wyznaczający przebieg tej trasy. Osoby uczestniczące w spacerze przejdą przez dzisiejsze ulice Tysiąclecia, Kalinowszczyzna, Turystyczną i Zimną. Dowiedzą się o zagładzie społeczności żydowskiej w oparciu o relacje historii mówionej. Spacer zakończymy przy instalacji artystycznej zlokalizowanej na terenie Umschlagplatzu.

Prowadzenie: Piotr Nazaruk - edukator i kurator wystaw czasowych w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”. Autor i współredaktor kilku książek o historii Żydów lubelskich, m.in. „The Glass Plates of Lublin” (White Goat Press 2022). Obecnie zajmuje się badaniem historii biblioteki Jeszywas Chachmej Lublin i szukaniem sposobu na jej cyfrowe zjednoczenie.

14.30–16.00  

Żydowski Lublin – Wokół Bramy Grodzkiej

Miasto żydowskie przez wieki rozwijało się w okolicach lubelskiego zamku. Podczas spaceru poznamy historię i topografię nieistniejącej dzielnicy żydowskiej na Podzamczu.

Osoby uczestniczące w spacerze będą mogły usłyszeć o ulicach, których dziś już nie ma na mapie miasta – Szerokiej, Jatecznej czy Krawieckiej – a także zobaczą fragment szlaku pamięci wyznaczającego granice getta, który wiedzie m.in przez teren Starego Miasta. Spacer zakończymy przy Latarni Pamięci, która świecąc się przez całą dobę przypomina o żydowskim mieście w Lublinie i osobach, które w nim mieszkały.

Prowadzenie: Dominika Majuk - edukatorka w Pracowni Edukacji i Animacji przy Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie. Zajmuje się projektami edukacyjnymi, w których wykorzystuje historię mówioną, jest autorką i współautorką scenariuszy edukacyjnych oraz projektów biograficznych. Współpracowała z Pracownią Historii Mówionej realizując nagrania dotyczące kultury Lublina oraz przygotowując montaże audio relacji z Archiwum Programu Historia Mówiona.

14.30–16.00  

Spacer śladami Julii Hartwig

Julia Hartwig (1921–2017), jedna z najbardziej uznanych współczesnych polskich poetek, a także pisarka, eseistka, tłumaczka z języka francuskiego i angielskiego, wychowała się w Lublinie. Była związana z miastem także w późniejszych latach swojego życia oraz poświęciła mu wiele wierszy.

Spacer śladami poetki po Lublinie nawiązuje do spaceru w towarzystwie samej Julii Hartwig, który odbył się w 2006 roku. Odwiedziła ona wtedy miejsca związane z historią Lublina i rodziną Hartwigów. Tego dnia Julia Hartwig powiedziała: „Lublin to miejsce, które doprowadza do rodzinnych okolic [...]. Tu wracam zawsze z wielkim sentymentem. Jak wracam tu, to przede wszystkim myślę o Starym Mieście [...]. Trudno żeby człowiek wrażliwy, który mieszka w Lublinie, nie wyczuł tego, czym jest to miasto. Jakim oddycha szczególnym oddechem, połączonych jak gdyby różnych płuc, różnego pochodzenia, różnych języków”.

Prowadzenie: Joanna Zętar - historyczka sztuki, dziennikarka, animatorka kultury, pracowniczka Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie.

12.00–13.00  

wystawa „Lublin. Pamięć Miejsca”

Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie (ul. Grodzka 21)

W miejscu, w którym przez lata były domy, synagogi i ulice, jest teraz wielki parking, nowe domy i droga szybkiego ruchu. Duża część tego terenu została pokryta betonową nawierzchnią, pod którą została pochowana pamięć o dawnej dzielnicy żydowskiej oraz jej mieszkańcach i mieszkankach. Przez lata Brama Grodzka zmieniała się w miejsce, w którym ocalane są dla przyszłych pokoleń stare fotografie, dokumenty, wspomnienia. Wszystkie te materiały można zobaczyć na wystawie „Lublin. Pamięć Miejsca”.

13.00–14.00  

Dom Słów

ul. Królewska 17

Wszystko ma swój początek. W naszym przypadku początkiem był Lublin, ulica Żmigród oraz przedwojenna drukarnia. Książki, czcionki, maszyny. Opowieść, ludzie i słowa. Zniszczone zapomniane miejsce, w którym powstała instytucja otwarta na świat – przestrzeni druku, literatury i opowieści.

Drukarnia
Stałe wyposażenie Izby Drukarstwa pełni funkcję wystawy muzealnej oraz ciągle działających pracowni związanych z rzemiosłem drukarskim. Odwiedzając siedzibę Domu Słów przy ul. Żmigród 1 w Lublinie możemy dowiedzieć się, jak przed laty wyglądała i funkcjonowała dawna drukarnia, jakich technik druku używano w przeszłości, jak wyglądała praca zecera, drukarza, introligatora. Dodatkowo zwiedzający Izbę Drukarstwa mają możliwość zapoznania się z wystawą poświęconą Józefowi Łobodowskiemu – patronowi tego miejsca.

Siła Wolnego Słowa
Wystawa „Siła Wolnego Słowa” ukazuje narodziny i funkcjonowanie niezależnego ruchu wydawniczego w Lublinie w latach 1976–1989. Punktem centralnym wystawy jest legendarny powielacz „Zuzia”, na którym właśnie w Lublinie wydrukowano pierwszy numer niezależnego pisma „Zapis”. Wydarzenie to uznawane jest za początek funkcjonowania niezależnego ruchu wydawniczego w Polsce.

Zwiedzając wystawę poznajemy historię lubelskiego drugiego obiegu, m.in. poprzez opowieści lubelskich drukarzy. Ekspozycja gromadzi drugoobiegowe czasopisma i książki, a także urządzenie drukarskie: powielacze, sita, drukarka igłowa i inne. Historia lubelskiego drugiego obiegu, m.in. wydawnictwa i środowiska „Spotkań”, prezentowana jest w odniesieniu do historii ówczesnej Polski.

13.00–15.00  

Piwnica Pod Fortuną oraz Imaginarium

ul. Rynek 8

Piwnica pod Fortuną
To niewielkie pomieszczenie znajdujące się pod kamienicą Lubomelskich przy Rynku 8 w Lublinie. W XVII wieku wnętrze ozdobiono polichromią. Dekoracja malarska pokrywa wszystkie ściany i sklepienie wnętrza. Możemy tu zobaczyć m.in. przedstawienia emblematyczne, czyli obrazy opatrzone tekstami. Całość dekoracji opleciona jest bujną wicią roślinną. Pomieszczeniu patronuje wymalowana na sklepieniu bogini losu – Fortuna.

Imaginarium
Teatr Imaginarium to opowieść o tajemniczym i mistycznym Lublinie, którą tworzy mikrospektakl z poruszającymi się mechanicznymi figurami setek różnych postaci m.in. królów, rycerzy, zakonników, mieszkanek i mieszkańców miasta.

14.00–15.00  

Wystawa „Lublin. Pamięć Miejsca”

Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie (ul. Grodzka 21)

W miejscu, w którym przez lata były domy, synagogi i ulice, jest teraz wielki parking, nowe domy i droga szybkiego ruchu. Duża część tego terenu została pokryta betonową nawierzchnią, pod którą została pochowana pamięć o dawnej dzielnicy żydowskiej oraz jej mieszkańcach i mieszkankach. Przez lata Brama Grodzka zmieniała się w miejsce, w którym ocalane są dla przyszłych pokoleń stare fotografie, dokumenty, wspomnienia. Wszystkie te materiały można zobaczyć na wystawie „Lublin. Pamięć Miejsca”.

14.30–15.30  

Dom Słów

ul. Królewska 17

Wszystko ma swój początek. W naszym przypadku początkiem był Lublin, ulica Żmigród oraz przedwojenna drukarnia. Książki, czcionki, maszyny. Opowieść, ludzie i słowa. Zniszczone zapomniane miejsce, w którym powstała instytucja otwarta na świat – przestrzeni druku, literatury i opowieści.

Drukarnia
Stałe wyposażenie Izby Drukarstwa pełni funkcję wystawy muzealnej oraz ciągle działających pracowni związanych z rzemiosłem drukarskim. Odwiedzając siedzibę Domu Słów przy ul. Żmigród 1 w Lublinie możemy dowiedzieć się, jak przed laty wyglądała i funkcjonowała dawna drukarnia, jakich technik druku używano w przeszłości, jak wyglądała praca zecera, drukarza, introligatora. Dodatkowo zwiedzający Izbę Drukarstwa mają możliwość zapoznania się z wystawą poświęconą Józefowi Łobodowskiemu – patronowi tego miejsca.

Siła Wolnego Słowa
Wystawa „Siła Wolnego Słowa” ukazuje narodziny i funkcjonowanie niezależnego ruchu wydawniczego w Lublinie w latach 1976–1989. Punktem centralnym wystawy jest legendarny powielacz „Zuzia”, na którym właśnie w Lublinie wydrukowano pierwszy numer niezależnego pisma „Zapis”. Wydarzenie to uznawane jest za początek funkcjonowania niezależnego ruchu wydawniczego w Polsce.

Zwiedzając wystawę poznajemy historię lubelskiego drugiego obiegu, m.in. poprzez opowieści lubelskich drukarzy. Ekspozycja gromadzi drugoobiegowe czasopisma i książki, a także urządzenie drukarskie: powielacze, sita, drukarka igłowa i inne. Historia lubelskiego drugiego obiegu, m.in. wydawnictwa i środowiska „Spotkań”, prezentowana jest w odniesieniu do historii ówczesnej Polski.

15.00–16.00  

Lubelska Trasa Podziemna

ul. Rynek 1

Lubelska Trasa Podziemna o długości ok. 280 metrów biegnie pod Rynkiem i kamienicami Starego Miasta. Trasa powstała w wyniku połączenia kilkunastu z licznych staromiejskich piwnic, których historia sięga początku XVI w., czyli stulecia największej świetności Lublina.

Większość trasy przebiega na głębokości 8–12 metrów. Przejście przez trasę to nie tylko spacer półmrocznymi, tajemniczymi korytarzami, lecz także wędrówka przez historię i legendy Lublina. Przybliżane są one przez opowieść przewodnika i ekspozycję składającą się m.in. z cyklu makiet obrazujących rozwój przestrzenny miasta.

16.00–17.00  

Wystawa „Lublin. Pamięć Miejsca”

Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” w Lublinie (ul. Grodzka 21)

W miejscu, w którym przez lata były domy, synagogi i ulice, jest teraz wielki parking, nowe domy i droga szybkiego ruchu. Duża część tego terenu została pokryta betonową nawierzchnią, pod którą została pochowana pamięć o dawnej dzielnicy żydowskiej oraz jej mieszkańcach i mieszkankach. Przez lata Brama Grodzka zmieniała się w miejsce, w którym ocalane są dla przyszłych pokoleń stare fotografie, dokumenty, wspomnienia. Wszystkie te materiały można zobaczyć na wystawie „Lublin. Pamięć Miejsca”.

16.00–17.00  

Dom Słów

ul. Królewska 17

Wszystko ma swój początek. W naszym przypadku początkiem był Lublin, ulica Żmigród oraz przedwojenna drukarnia. Książki, czcionki, maszyny. Opowieść, ludzie i słowa. Zniszczone zapomniane miejsce, w którym powstała instytucja otwarta na świat – przestrzeni druku, literatury i opowieści.

Drukarnia
Stałe wyposażenie Izby Drukarstwa pełni funkcję wystawy muzealnej oraz ciągle działających pracowni związanych z rzemiosłem drukarskim. Odwiedzając siedzibę Domu Słów przy ul. Żmigród 1 w Lublinie możemy dowiedzieć się, jak przed laty wyglądała i funkcjonowała dawna drukarnia, jakich technik druku używano w przeszłości, jak wyglądała praca zecera, drukarza, introligatora. Dodatkowo zwiedzający Izbę Drukarstwa mają możliwość zapoznania się z wystawą poświęconą Józefowi Łobodowskiemu – patronowi tego miejsca.

Siła Wolnego Słowa
Wystawa „Siła Wolnego Słowa” ukazuje narodziny i funkcjonowanie niezależnego ruchu wydawniczego w Lublinie w latach 1976–1989. Punktem centralnym wystawy jest legendarny powielacz „Zuzia”, na którym właśnie w Lublinie wydrukowano pierwszy numer niezależnego pisma „Zapis”. Wydarzenie to uznawane jest za początek funkcjonowania niezależnego ruchu wydawniczego w Polsce.

Zwiedzając wystawę poznajemy historię lubelskiego drugiego obiegu, m.in. poprzez opowieści lubelskich drukarzy. Ekspozycja gromadzi drugoobiegowe czasopisma i książki, a także urządzenie drukarskie: powielacze, sita, drukarka igłowa i inne. Historia lubelskiego drugiego obiegu, m.in. wydawnictwa i środowiska „Spotkań”, prezentowana jest w odniesieniu do historii ówczesnej Polski.

13.00–14.00  

Archiwum Państwowe w Lublinie  [pl]

ul. Jezuicka 13

Odwiedzimy pomieszczenia archiwum, których większość nie jest dostępna na co dzień dla publiczności.

Zajrzymy do czytelni, gdzie poznamy zasady korzystania z archiwaliów oraz pracowni naukowej. Wejdziemy do magazynów archiwalnych (nowego i starego typu), gdzie zapoznamy się z najważniejszymi zasadami przechowywania materiałów archiwalnych oraz warunkami, jakie panują w magazynach.

Kolejnym krokiem będzie pracownia digitalizacji, gdzie zostaną ukazane rodzaje oraz sposoby wykonywania skanów a także rodzaje skanerów. Ostatnim elementem wizyty będzie pracownia konserwacji, gdzie specjaliści w dziedzinie konserwacji papieru zaznajomią nas z tajnikami swojej pracy. Zobaczymy także wystawę prezentowaną na dziedzińcu Archiwum.

14.00–15.00  

Baobab   [pl/ua]

ul. Krakowskie Przedmieście 39B

Podczas wizyty poznamy działalność Baobabu – miejsca integracji, wspierania i współdziałania nowych i starych mieszkańców i mieszkanek Lublina.

Baobab to otwarta w 2023 roku przestrzeń w centrum Lublina – miejsce otwarte, przyjazne, sprzyjające integracji, spotykaniu się, wymianie dobrych doświadczeń, rozmów i pracy nad projektowaniem przyszłości. To miejsce spotkania migrantów i migrantek, uchodźców i uchodźczyń, osób studiujących i pracujących, rodzin i najmłodszych z Polkami i Polakami. Podstawą działania Baobabu jest doświadczenie wyniesione z kilkunastoletniej pracy Homo Faber w obszarze włączania, aktywizowania i integracji społecznej migrantów, uchodźców, lublinian.

16.00–17.00  

Baobab   [pl/ua]

ul. Krakowskie Przedmieście 39B

Podczas wizyty poznamy działalność Baobabu – miejsca integracji, wspierania i współdziałania nowych i starych mieszkańców i mieszkanek Lublina.

Baobab to otwarta w 2023 roku przestrzeń w centrum Lublina – miejsce otwarte, przyjazne, sprzyjające integracji, spotykaniu się, wymianie dobrych doświadczeń, rozmów i pracy nad projektowaniem przyszłości. To miejsce spotkania migrantów i migrantek, uchodźców i uchodźczyń, osób studiujących i pracujących, rodzin i najmłodszych z Polkami i Polakami. Podstawą działania Baobabu jest doświadczenie wyniesione z kilkunastoletniej pracy Homo Faber w obszarze włączania, aktywizowania i integracji społecznej migrantów, uchodźców, lublinian.

12.00–17.00  

Dramaturgie społeczne w działaniu

Instytut Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS, ul. Głęboka 45, Lublin

Jak z różnorodnych głosów i relacji budować opowieść? Jak uruchamiać pamięć ciała? Jak tworzyć dramaturgię łącząc wielkie historie i codzienne, osobiste, a nawet intymne narracje? Jak uważność łączyć z ironią, a reporterską dociekliwość z fantazją?

I jak teatr może wchodzić w inspirujące sojusze z archiwami społecznymi?

Warsztaty będą wspólnym poszukiwaniem odpowiedzi, okazją do poznania różnorodnych metod pracy z opowieścią, wyobraźnią, ciałem i archiwami. Będą też zbiorem inspiracji i przykładów projektów performatywnych, które stawiały sobie podobne pytania.

Nie wymagamy doświadczenia scenicznego.

Prowadzenie: Dorota Ogrodzka

18.00–19.30  

Spotkanie z Michałem Hochmanem

Brama Grodzka - Teatr NN, ul. Grodzka 21, Lublin

wstęp wolny, liczba miejsc ograniczona

O życiu w powojennej Polsce, lubelskiej scenie muzycznej, emigracji i powrotach porozmawiamy podczas spotkania z Michałem Hochmanem - lublinianinem, nowojorczykiem, piosenkarzem, emigrantem marca ‘68 roku oraz jednym z bohaterów kampanii “Historia na głosy”

Rozmowę poprowadzi Grażyna Lutosławska, dziennikarka Polskiego Radia Lublin.

Poznaj historię życia Michała Hochmana oraz jego rodziny i posłuchaj jego relacji nagranych przez Pracownię Historii Mówionej Ośrodka Brama Grodzka - Teatr NN

https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/michal-hochman-ur-1944/

9.00–10.00  

rejestracja uczestników i uczestniczek

10.00–11.00  

oficjalne otwarcie V Kongresu Archiwów Społecznych i prezentacja Centrum Archiwistyki Społecznej    [pl/ua]

11.00–12.30  

prezentacje archiwów społecznych zajmujących się nagrywaniem historii mówionej i sesja Q&A    [pl/ua]

• Białostocki Ośrodek Kultury – Centrum Ludwika Zamenhofa
• Centrum Ludwika Zamenhofa popularyzuje wielokulturowe dziedzictwo Białegostoku – poprzez wystawy, koncerty, dyskusje, projekcje filmowe czy spektakle teatralne. Prowadzi także Mediatekę CLZ – multimedialne archiwum historii mówionej miasta i regionu, które udostępnia zbiór około 20 000 materiałów: relacji, dokumentów i fotografii. Można dzięki nim prześledzić zmiany zachodzące w życiu i otoczeniu białostoczan na przestrzeni dekad, a także poznać bliżej m.in. mieszkańców poszczególnych dzielnic, harcerzy, podlaskich Tatarów czy esperantystów.
  
  
• prezentująca: Agnieszka Kajdanowska
  

• Fundacja Animacja – Praga Gada
• Fundacja Animacja działa w obszarze kultury i pomocy społecznej. Jeden z jej głównych projektów – „Praga Gada” – polega na rejestracji rozmów z seniorami z warszawskiej Pragi, udostępnianiu ich fragmentów w internetowej audiotece i wideotece oraz – poprzez wspólne działanie seniorów i seniorek oraz artystów i artystek – adaptacji wspomnień na język komiksu. W ramach projektu realizowane są też liczne działania animacyjne na terenie prawobrzeżnej Warszawy, m.in. międzypokoleniowe warsztaty z nagrywania relacji czy otwarte spotkania, podczas których prażanie i prażanki czytają na żywo teksty z prezentowanych komiksów.
  
  
• prezentujący: Przemysław Olszewski
  

• Fundacja Kultury Wizualnej Chmura
• Chmura prowadzi cyfrowe archiwum dokumentujące trójmiejską scenę artystyczną, ze szczególnym naciskiem na lata 90. XX wieku. Organizuje wystawy, spotkania, warsztaty, propaguje artystyczny ruch wydawniczy, publikuje wywiady ze współczesnymi twórcami pracującymi z materiałem archiwalnym. Inicjuje działania badawcze i artystyczne – w tym międzynarodowe. Prowadzi również projekt nagrywania relacji historii mówionej trójmiejskich artystów, kuratorów i krytyków sztuki dotyczący okresu transformacji.
  
  
• prezentująca: Aleksandra Grzonkowska
  

• Fundacja Ośrodka KARTA
• KARTA prowadzi archiwum społeczne gromadzące m.in. fotografie, relacje biograficzne, dokumenty dotyczące represji polskich obywateli i obywatelek pod okupacją sowiecką oraz działań opozycji, w tym kolekcję „Solidarność – narodziny ruchu”, wpisaną na Listę UNESCO „Pamięć Świata”. Częścią archiwum jest też największy w Polsce zbiór relacji historii mówionej. KARTA popularyzuje historię poprzez projekty, których osią jest jednostkowe doświadczenie uczestników i uczestniczek oraz świadków i świadkiń wydarzeń – m.in. publikuje literaturę faktu, prowadzi historyczne portale internetowe, organizuje spotkania i wystawy.
  
  
• prezentujący: Dominik Czapigo
  

• Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”
• Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” jest lubelską instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji.
  
  Jednym z najważniejszych projektów dokumentacyjnych zainicjowanych i prowadzonych przez Ośrodek jest Program Historia Mówiona. Przez 25 lat działalności programu zarejestrowano ponad 6000 godzin wspomnień, którymi podzieliło się prawie 2800 osób.
  
  
• prezentująca: Wiola Wejman
  

• Ukraińskie Archiwum Społeczne Historii Mówionej
• Prace nad powstaniem archiwum są wspólną inicjatywą osób z Ukrainy i Polski zajmujących się historią mówioną. Początkiem jego tworzenia był cykl projektów nagrywania relacji, prowadzony w Ukrainie przez Fundację „Dobra Wola” z Krakowa. Obecnie trwają prace organizacyjne oraz pozwalające zidentyfikować istniejące już archiwa społeczne w Ukrainie. Prowadzone są też szkolenia dotyczące nagrywania relacji historii mówionej.
  
  
• prezentująca: Yaryna Lazar
  

12.30–13.30  

przerwa lunchowa

13.30–15.30  

warsztaty   [pl]

• 1. Archiwum społeczne – pakiet informacji na start
• Warsztaty są skierowane do początkujących archiwistów i archiwistek społecznych oraz do osób, które szukają nowych inspiracji do swoich działań.
  
  Na warsztatach dowiemy się, co jest potrzebne do prowadzenia archiwum społecznego; poznamy inspirujące działania innych archiwów społecznych (dotyczące nie tylko historii mówionej) oraz zaplanujemy realizację projektu archiwum społecznego.
  
  Warsztaty będą również okazją do wymiany doświadczeń i rozmowy o wyzwaniach, z jakimi na co dzień mierzą się osoby pracujące przy archiwach społecznych.
  
  
• prowadzenie: Małgorzata Pankowska–Dowgiało
  

• 2. Fotograficzna opowieść o mieście. Albumy rodzinne pełne historii
• Prywatne kolekcje fotograficzne przechowywane w domowych albumach są niezastąpionym źródłem intymnych wspomnień, refleksji i często jedynym świadectwem istnienia pokoleń, osób nam bliskich. Czy wobec tego rodzinne fotografie możemy uznać za wiarygodne źródło historyczne, które pomoże nam opracować historię miejsca, w którym żyjemy? Jak mikrohistoria tworzy archiwa społeczne?
  
  Podczas warsztatów spróbujemy odpowiedzieć na te pytania przedstawiając proces opracowywania prywatnych kolekcji fotograficznych, poczynając od pozyskiwania materiałów, sposobów ich digitalizacji i obróbki cyfrowej, poprzez opracowanie merytoryczne z wykorzystaniem interdyscyplinarnej wiedzy historycznej, aż do ich opublikowania w formie galerii – artykułów popularnonaukowych na przykładzie serwisu internetowego Ośrodka "Brama Grodzka – Teatr NN" w Lublinie – „Lublin. Fotografia”.
  
  
• prowadzenie: Patryk Pawłowski
  

• 3. Historia mówiona – niełatwa sztuka dialogu
• Słynny badacz historii mówionej Alessandro Portelli podkreśla, że historia mówiona to sztuka dialogu – wzajemna obserwacja i wymiana myśli. Jednocześnie, na osobie przeprowadzającej wywiad, która często inicjuje spotkanie, leży szczególna odpowiedzialność za jego przebieg, za rezultat (czyli nagranie) i to, co się z nim będzie działo, a także, być może szczególnie, za relację z rozmówcą czy rozmówczynią.
  
  Choć naszym celem powinno być dążenie do równości pomiędzy partnerami wywiadu, to z praktyki wiemy, że niełatwo jest ją osiągnąć. Jak każde spotkanie z drugim człowiekiem, wywiad historii mówionej obarczony jest oczekiwaniami, które nie zawsze mogą zostać spełnione, a konkretne sytuacje mogą być powodem dyskomfortu (dla obu stron) czy nawet źródłem zranienia. Podczas warsztatów będziemy rozmawiać o tym, jak radzić sobie w trudnych sytuacjach wywiadu i po jego zakończeniu oraz jak szukać możliwych rozwiązań i wzajemnie wspierać.
  
  
• prowadzenie: dr Jakub Gałęziowski
  

• 4. Historia mówiona od strony technicznej, czyli jak przygotować sprzęt do nagrania
• Na warsztatach omówimy poszczególne, techniczne aspekty przeprowadzania wywiadu historii mówionej, o których musimy pamiętać przed nagraniem, w jego trakcie i po nagraniu.
  
  Poznamy też kilka przykładowych zestawów sprzętu, które możemy wykorzystać przy nagraniach, zarówno audio, jak i wideo. Porozmawiamy o tym, jak optymalnie dopasować zaplecze techniczne do potrzeb i możliwości swojego archiwum społecznego.
  
  
• prowadzenie: Mariusz Bieciuk
  

• 5. Historia mówiona w kontekście projektów kulturalnych i nowych technologii
• Na spotkaniu zastanowimy się nad możliwościami i perspektywami pracy z relacjami historii mówionej przy realizacji różnorodnych projektów związanych z dziedzictwem kulturowym danego regionu. Niejednokrotnie projekty te wykorzystują nowe technologie – modele 3D, gry historyczne, wirtualne fotografie czy mapy pamięci.
  
  Przykładami do omówienia będą działania realizowane przez Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, którego specyfiką jest wykorzystywanie zgromadzonego archiwum historii mówionej w bieżącej działalności miejskiej instytucji kultury. Na koniec naszkicujemy własne projekty dotyczące wybranych przez nas zagadnień, które w niestandardowy sposób wykorzystywać będą metodologię i zasoby historii mówionej.
  
  
• prowadzenie: Piotr Lasota
  

• 6. Jak przygotować i zrealizować dobry wywiad?
• Warsztaty skierowane są do osób, które rozpoczynają swoją przygodę z historią mówioną (nie nagrywały dotąd wywiadów lub zrealizowały jedynie kilka nagrań). Celem warsztatów jest pokazanie całego procesu przygotowania do wywiadu: od wyboru tematu, rozmówców i rozmówczyń, poprzez przygotowanie pytań i przebieg samego nagrania. W trakcie spotkania będziemy słuchać wywiadów, a także pracować nad pytaniami, które można zadawać w trakcie rozmowy.
  
  
• prowadzenie: Adriana Kapała
  

• 7. Jak rozpoznać i zrozumieć emocje w narracjach świadków i świadkiń historii [ua]
• Podejście historii mówionej koncentruje się na uznaniu wartości indywidualnego ludzkiego doświadczenia. Aby jak najlepiej zrozumieć to doświadczenie, ważne jest, aby móc rozpoznać emocje, które są przedstawiane w narracjach świadków i świadkiń historii. W czasie warsztatów skupimy się na analizie doświadczeń i emocji człowieka, które ujawniają się w wywiadach historii mówionej. W pierwszej części warsztatów przeanalizujemy przykłady emocji w narracjach świadków i świadkiń. W części drugiej uczestnicy i uczestniczki zostaną zaproszeni do opowiedzenia własnych historii o rzeczach i związanych z nimi doświadczeniach emocjonalnych.
  
  
• prowadzenie: dr Oksana Ferents
  

• 8. Jak wprowadzić zbiory do Otwartego Systemu Archiwizacji (OSA)?
• OSA, czyli Otwarty System Archiwizacji, to bezpłatne narzędzie online służące archiwom społecznym do opracowywania swoich zbiorów (fotografii, dokumentów, nagrań audio i wideo).
  
  Podczas warsztatów dowiemy się, jak stawiać pierwsze kroki w OSA; poznamy funkcjonalności i możliwości, jakie daje program. Ponadto nauczymy się, jak opracowywać w OSA relacje historii mówionej i jak udostępniać je na portalu zbioryspoleczne.pl. Zobaczymy też, jak i dlaczego warto korzystać z usługi transkrypcji.
  
  Uwaga: na szkolenie należy przynieść własny laptop.
  
  
• prowadzenie: Andrzej Konopka, Małgorzata Kudosz
  

• 9. O pracy nad pamięcią
• Jak miejsce urodzenia w małym miasteczku uczynić ważnym w życiu młodych ludzi? Jak pokazać im ich własne centrum świata?
  
  W czasie warsztatów poznamy historię prawie 25-letniego projektu pt. „Kroniki sejneńskie”, realizowanego w Sejnach na pograniczu polsko-litewskim. Będzie to opowieść o spotkaniu z najstarszymi mieszkańcami i mieszkankami, zbieraniu historii rodzinnych, wspomnień z dzieciństwa, historii sąsiedzkich, przywoływaniu dawnych, nieobecnych i dzisiejszych sąsiadów i sąsiadek. Dzielić będziemy się praktyką Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” dotyczącą tego, jak opowieści służą pracy artystycznej i stają się osobnymi aktywnościami – książką, wystawą, spektaklem teatralnym, filmem dokumentalnym, animacją.
  
  Obejrzymy także filmy z powstającej od 13 lat „Kolekcji Filmowej Opowieści Pogranicza”. Zaprezentowane zostaną bajki, baśnie i legendy, pieśni, opowieści domowe o rodzinnych pamiątkach, skarbach, dzieciństwie. Na koniec każda z osób uczestniczących w warsztatach stworzy swoją kartę rodzinną z ważnymi dla siebie opowieściami.
  
  
• prowadzenie: Bożena Szroeder
  

• 10. Od faktu do opowieści. Archiwum jako źródło i inspiracja dla reportażu historycznego
• Warsztaty reportażu historycznego będą składały się z dwóch części.
  
  Pierwsza będzie poświęcona reportażowi literackiemu: omówione zostaną zasady konstruowania narracji, role reportera czy reporterki oraz ich konsekwencje dla obrazu świata, funkcje szczegółu i tła oraz przegląd środków językowych i ich retorycznych konsekwencji.
  
  Część druga dotyczyć będzie specyfiki reportażu audiowizualnego. Uczestnicy i uczestniczki poznają trzy etapy realizacji, tj. preprodukcję (research, dokumentacja oraz redagowanie scenariusza), produkcję (realizacja w warstwie zdjęciowej i dźwiękowej) i postprodukcję. Zaprezentowane zostaną studia przypadków reportaży opartych na materiałach pochodzących z archiwów społecznych oraz reportaży zrealizowanych przez prowadzącą warsztat.
  
  
• prowadzenie: dr Ewa Małgorzata Bulisz
  

• 11. Przedmioty i wspomnienia
• Zastanawiasz się, jak potoczyły się losy sklepikarza, który jest na przedwojennym zdjęciu uliczki w Twojej miejscowości? Zainteresowało Cię nazwisko lekarki na starej recepcie przypadkowo znalezionej wśród starych dokumentów? A może przygotowujesz dla swoich uczennic i uczniów prezentację o ciekawej osobie z Twojej miejscowości, ale brakuje Ci zdjęć i materiałów archiwalnych?
  
  Podczas spotkania porozmawiamy o tym, jak przedmiot może stać się pretekstem do odtworzenia historii czyjegoś życia i jak bardzo w tym procesie mogą być pomocne relacje świadków i świadkiń historii. Jako przykłady posłużą nam historie osób związanych z Lublinem: Krystyna Modrzewska (Mandelbaum) (naukowczyni, antropolożka, pisarka, transseksualistka, emigrantka marcowa), Adam Bromberg (wydawca, wieloletni dyrektor Państwowego Wydawnictwa Naukowego, emigrant marcowy, założyciel wraz z córką Dorotą wydawnictwa Brombergs Bokförlag), Maria Rechtszaft (jedna z bohaterek wiersza Julii Hartwig "Koleżanki"). Wspólnie porozmawiamy o tym, jak i gdzie szukać informacji, które pomagają odtworzyć czyjeś losy oraz podyskutujemy o tym, jak weryfikować znalezione informacje.
  
  
• prowadzenie: Wiola Wejman
  

• 12. Sztuka opowiadania – możliwości, pożytki, przestrzenie
• Współczesnej sztuki opowiadania (zwanej „storytellingiem“) nie należy kojarzyć jedynie z opowieściami dla dzieci czy sięganiem do przeszłości. Opowieść to sztuka porządkowania zdarzeń i nadawania znaczenia własnemu doświadczeniu. „Opowiedz historię/Opowiem Wam historię“ jest bardzo aktualnym wezwaniem do sensownego mówienia i uważnego słuchania, do spotkania i budowania wspólnej przestrzeni.
  
  Storytelling jest autonomiczną praktyką artystyczną, ale jest też wykorzystywany w bardzo różnych działaniach edukacyjnych i animacyjnych: opowieść nadaje życie muzealnym eksponatom, przydaje się w pracy z historią lokalną, sprawdza się w edukacji polonistycznej, jest znakomitą metodą pracy z seniorami i z dziećmi.
  
  W czasie spotkania dotkniemy kilku najważniejszych wymiarów pracy z opowieścią: czym różni się opowieść „na żywo“ od odtwarzanego z pamięci tekstu; czym jest kompozycja ustnej opowieści; gdzie współczesny opowiadacz i współczesna opowiadaczka mogą szukać źródeł i inspiracji (od opowieści tradycyjnej, poprzez teksty prasowe do nagrań historii mówionej); co to jest sytuacja opowiadania, jak ją budować, czym różni się od teatralnego spektaklu.
  
  
• prowadzenie: Małgorzata Litwinowicz-Droździel
  

• 13. Zagadnienia prawne w prowadzeniu archiwów społecznych
• Dla prowadzenia archiwum społecznego istotne znaczenie mają normy prawa powszechnie obowiązującego, które określają prawa i obowiązki archiwistów, osób i instytucji przekazujących archiwalia czy też chcących się zapoznać z materiałami już zgromadzonymi.
  
  Warsztaty będą okazją do wskazania najważniejszych – z punktu widzenia archiwistyki społecznej – regulacji prawnych i analizy wybranych przykładów ich stosowania. Poruszymy zagadnienia statusu prawnego archiwów społecznych, ich relacji z administracją archiwalną, a także ochrony prywatności i danych osobowych w ich działalności.
  
  
• prowadzenie: dr hab. Marek Konstankiewicz
  

15.30–16.00  

przerwa kawowa

16.00–17.30  

spotkania przy stolikach   [pl]

Podczas bezpośrednich spotkań przy stolikach będzie można dowiedzieć się więcej o działaniach archiwów społecznych, które zajmują się zbieraniem relacji historii mówionej, porozmawiać z przedstawicielami i przedstawicielkami instytucji zajmujących się tą tematyką oraz posłuchać relacji. Pracownice i pracownicy Centrum Archiwistyki Społecznej odpowiedzą na pytania związane z zakładaniem i prowadzeniem archiwum społecznego, a także korzystaniem z portalu Zbiory Społeczne.

• Białostocki Ośrodek Kultury – Centrum Ludwika Zamenhofa

• Centrum Archiwistyki Społecznej

• Centrum Historii Zajezdnia

• Dom Spotkań z Historią

• Fundacja Animacja – Praga Gada

• Fundacja Kultury Wizualnej Chmura

• Fundacja Ośrodka KARTA

• Instytut Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS

• Katedra Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii UMCS

• Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”

• Polskie Towarzystwo Historii Mówionej

• Ukraińskie Archiwum Społeczne Historii Mówionej  [ua]

17.00–18.00  

Spektakl „Spis kobiet” (spektakl otwarty dla szerokiej publiczności)   [pl/ua]

Galeria Labirynt, ul. ks. J. Popiełuszki 5, Lublin

czas trwania: ok. 60 minut

grupa wiekowa 16+

„Spis kobiet” to spektakl-pułapka. Jej mechanizm tworzy się na naszych oczach, łapiemy się w nią sami, ulegając naszym przyzwyczajeniom w myśleniu o pracy i o kobietach. Tekst, na którym bazuje przedstawienie, powstał z rozmów i ze spotkań z kobietami pracującymi na ul. 1 Maja w Lublinie. Na krótkim odcinku miasta, pomiędzy dworcem kolejowym a ruchliwym skrzyżowaniem, mieści się ponad siedemdziesiąt punktów usługowych i handlowych. Pracują w nich kobiety: młode, starsze, zadowolone, sfrustrowane – ich głosy układają się w niejednorodną opowieść o zmieniającej się Polsce, o pieniądzach, o codziennym radzeniu sobie, o aspiracjach, o dzieciach, o mężczyznach, o społeczeństwie. W spektaklu wszystkie bohaterki zostaną postawione przed niezwykłym wyzwaniem i niezwykłą szansą. Która z nich ją wykorzysta?

Scenariusz i reżyseria: zespołowa, Kolektyw Polka – Alicja Brudło, Iza Gawęcka, Dorota Ogrodzka, Iwona Konecka, Anna Sadowska

Research dramaturgiczny: Dorota Ogrodzka, Agnieszka Pajączkowska

Muzyka: Elektronowy Miś

Światła: Maciej Ratajczyk

Występują: Alicja Brudło, Iza Gawęcka, Iwona Konecka, Anna Sadowska

kup bilet

20.00–21.00  

Spektakl „Spis kobiet” (spektakl dla uczestników i uczestniczek Kongresu)   [pl/ua]

Galeria Labirynt, ul. ks. J. Popiełuszki 5, Lublin

czas trwania: ok. 60 minut

grupa wiekowa 16+

„Spis kobiet” to spektakl-pułapka. Jej mechanizm tworzy się na naszych oczach, łapiemy się w nią sami, ulegając naszym przyzwyczajeniom w myśleniu o pracy i o kobietach. Tekst, na którym bazuje przedstawienie, powstał z rozmów i ze spotkań z kobietami pracującymi na ul. 1 Maja w Lublinie. Na krótkim odcinku miasta, pomiędzy dworcem kolejowym a ruchliwym skrzyżowaniem, mieści się ponad siedemdziesiąt punktów usługowych i handlowych. Pracują w nich kobiety: młode, starsze, zadowolone, sfrustrowane – ich głosy układają się w niejednorodną opowieść o zmieniającej się Polsce, o pieniądzach, o codziennym radzeniu sobie, o aspiracjach, o dzieciach, o mężczyznach, o społeczeństwie. W spektaklu wszystkie bohaterki zostaną postawione przed niezwykłym wyzwaniem i niezwykłą szansą. Która z nich ją wykorzysta?

Scenariusz i reżyseria: zespołowa, Kolektyw Polka – Alicja Brudło, Iza Gawęcka, Dorota Ogrodzka, Iwona Konecka, Anna Sadowska

Research dramaturgiczny: Dorota Ogrodzka, Agnieszka Pajączkowska

Muzyka: Elektronowy Miś

Światła: Maciej Ratajczyk

Występują: Alicja Brudło, Iza Gawęcka, Iwona Konecka, Anna Sadowska

kup bilet

21.00–24.00  

afterparty – potańcówka

Galeria Labirynt, ul. ks. J. Popiełuszki 5, Lublin

wstęp wolny

9.00–10.00  

rejestracja uczestników i uczestniczek

10.00–11.30  

prezentacje projektów artystycznych i kulturalnych oraz sesja Q&A    [pl/ua]

• „Wolę o tym nie mówić”. Tożsamość gdańszczan a powojenna rzeczywistość
• Wystawa to opowieść o milczeniu. Zainspirowani nagraniami z Gdańskiego Archiwum Historii Mówionej opowiadamy o napięciu pomiędzy dwoma światami: przedwojennych gdańszczan, którzy po 1945 zostają w mieście, oraz nowych przybyszów, osadników z różnych stron Polski. Mówimy o presji zmian imion na bardziej polskobrzmiące, represjach, trudnościach językowych, przemocy… Wszystkim tym, co szybko stało się tematem tabu, również wśród najbliższych. Poruszamy uniwersalny problem milczenia – strachu i obaw wobec większości, która często nie jest gotowa na inność.
  
  
• prezentujący: dr Andrzej Hoja
  

• Etnograficzna mapa gminy Sępólno Krajeńskie
• To projekt zrealizowany w 2020 roku przez Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” we współpracy z Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim. Rezultatem projektu są etnograficzne mapy miejscowości Iłowo i Lutowo, dostępne w wersji papierowej oraz umieszczone wraz z dodatkowymi informacjami na stronie: https://mapa.etnograficzna.pl/
  
  Opracowane mapy nie są próbą obiektywnego opisania świata, lecz ukazują różnorodne perspektywy patrzenia na swoje miejsce zamieszkania. Okolice prezentowane na mapach mają złożoną historię, która odbija się w życiorysach ich obecnych i dawnych mieszkańców – Polaków, Niemców, katolików i ewangelików, osób z rodzin mieszanych, mieszkających tu od pokoleń i przyjezdnych.
  
  
• prezentująca: Anna Bińka
  

• Koalicje pamięci. Dworek „Milusin” 1956–2000
• Jak można budować koalicje pamięci? Próbą odpowiedzenia na to pytanie stanie się powojenna historia dworku „Milusin”, domu Józefa i Aleksandry Piłsudskich w Sulejówku. Zanim to miejsce stało się jednym z pomników historii, przez czterdzieści cztery lata pełniło funkcję Miejskiego Przedszkola nr 1, którego byli wychowankowie stworzyli słuchowiska radiowe o dzieciństwie w Sulejówku. Dziś ten niepowtarzalny pejzaż dźwiękowy o miejscu pamięci pozwoli nam usłyszeć, jak tego typu historie równoległe rozpisane na wiele głosów wpływają na trwanie wielopokoleniowych wspólnot pamięci w XXI wieku.
  
  
• prezentująca: dr Beata Nessel-Łukasik
  

• Kroniki sejneńskie
• To spektakl, w którym aktorzy – nastoletni Polacy, Litwini i staroobrzędowcy mieszkający w Sejnach – opowiadają prawdziwe historie oraz legendy, które usłyszeli od swoich dziadków i pradziadków, odnajdując w nich własne korzenie. Na chwilę stają się własnymi przodkami, ucieleśniając ich wspomnienia romskich taborów, słowiańskich obrzędów kupalnych, pogańskich legend, by niepostrzeżenie przeistoczyć się w uczestników litewskiego wesela, a za chwilę opowiedzieć historię Racheli, córki krawca. Bogactwo wielokulturowej historii zostaje przywołane przez jej najmłodszych spadkobierców. Tajemnicą spektaklu jest jego pokrewieństwo z pradawnym znaczeniem odtwarzania mitu – to, że opowieść staje się tu i teraz, niejako bez pośredników.
  
  Premiera spektaklu w reżyserii Bożeny Szroeder zrealizowanego w Ośrodku „Pogranicze - sztuk, kultur i narodów”, odbyła się w 1999 roku; od tego czasu prezentowano go w wielu miastach Polski i zagranicą.
  
  
• prezentująca: Bożena Szroeder
  

• Premiks – słuchowisko ludzi zza baru
• To partycypacyjny projekt audio, który powstał między styczniem a czerwcem 2021 roku. Dotyczy on położenia osób pracujących w trójmiejskiej gastronomii podczas kolejnych lockdownów. Bezrobocie i brak dostępu do rządowych programów pomocowych wyeksponowały prekaryjność wpisaną od dawna w standardy zatrudnienia w gastronomii. W wyniku projektu powstało zmysłowe słuchowisko prezentujące historie i tożsamości uczestniczących w nim osób, zamykając część każdej z nich w premiksie – stanowiącym namiastkę prawdziwego kontaktu z barmanem lub barmanką.
  
  
• prezentujący: Kajetan Gołębiewski
  

• Szpularnia
• „Szpularnia” (2019–2020) to projekt badawczo-artystyczny, który koncentruje się wokół strajku szpularek z Żyrardowa w 1883 roku, pierwszego robotniczego strajku powszechnego w Królestwie Polskim i jednego z pierwszych na świecie zorganizowanych przez kobiety. Traktujemy ten projekt jako wkład w historię kobiecej emancypacji – mozolnej, uporczywej, modyfikującej swoje strategie z dekady na dekadę, odnotowującej sukcesy i porażki, trwającej nieprzerwanie do dziś dnia.
  
  „Szpularnia” ma charakter „art as research” – sztuki jako praktyki badawczej. To praktyka odwołująca się do przekonania, że sztuka i uprawianie sztuki może stać się w takim samym stopniu produkcją wiedzy, jak pisanie tekstów naukowych i że współpraca badaczek i badaczy z artystami i artystkami oraz świadkiniami danej historii może być owocna zarówno dla sztuki, jak i dla nauki, przekraczając ograniczenia dyscyplin.Głównym tworzywem projektu były rozmowy z żyrardowiankami, byłymi pracownicami zakładów żyrardowskich lub córkami i wnuczkami pracownic tych zakładów. W ramach projektu powstało słuchowisko „Szpularnia. Żyrardowskie Archiwum Historii Mówionej” inspirowane przeprowadzonymi wywiadami oraz zbiór tekstów „Szpularki” opublikowanych na stronie Krytyki Politycznej.
  
  
• prezentujące: Dorota Glac, Marta Jalowska, Kamila Worobiej (TERAZ POLIŻ)
  

• Warszawa zapamiętana – cykl spacerów
• W latach 2016–2022 roku Maria Pawlak i Piotr Hummel z grupy przewodników i przewodniczek WAWstep, we współpracy z Domem Spotkań z Historią, prowadzili spacery po Warszawie, w trakcie których wykorzystywali fragmenty nagrań dostępnych na mapie https://warszawazapamietana.dsh.waw.pl/.
  
  Przez siedem lat powstało 12 tras spacerów z wykorzystaniem zasobów archiwum. Wakacyjne spacery śladem wspomnień warszawiaków i warszawianek wpisały się na stałe w kalendarz letnich wydarzeń. Rolą przewodników i przewodniczek w projekcie było stworzenie autorskich tras, które uwzględniały relacje i materiały graficzne udostępnione na mapie. Głównym celem projektu było pokazanie Warszawy, której już nie ma, która pozostała we wspomnieniach jej przedwojennych mieszkańców i mieszkanek. W trakcie wędrówek po mieście uczestnicy i uczestniczki zatrzymywali się w konkretnych miejscach, gdzie słuchali nagrań dotyczących konkretnych budynków, ulic i miejsc. Przewodnicy i przewodniczki wzbogacali relacje archiwalnymi zdjęciami i wiadomościami historycznymi o danym miejscu.
  
  
• prezentująca: Maria Pawlak
  

11.30–12.00  

przerwa kawowa

12.00–13.30  

dyskusja „Kiedy opowieści stają się historią?”    [pl/ua]

Każdego dnia do historii przechodzą miliardy wydarzeń, emocji, wspomnień, a także materialnych i cyfrowych wytworów ludzkiej kreatywności. Co z tego warto zachowywać? O czym warto opowiadać? Kogo słuchać i z jak wielu opowieści układać historię?

O zapisywaniu niedokończonej przeszłości porozmawiamy z Joanną Łubą – wicedyrektorką Centrum Archiwistyki Społecznej, Dorotą Ogrodzką – reżyserką i pedagożką teatralną, Anną Wylegałą – socjolożką z Instytutu Filozofii i Sojologii Polskiej Akademii Nauk oraz historykiem i archiwistą Webu Marcinem Wilkowskim.

Joanna Łuba, Dorota Ogrodzka, Marcin Wilkowski, Anna Wylegała
prowadzenie: Justyna Dżbik-Kluge

13.30–14.30  

przerwa lunchowa

14.30–16.30  

warsztaty   [pl]

• 1. Archiwum społeczne – pakiet informacji na start
• Warsztaty są skierowane do początkujących archiwistów i archiwistek społecznych oraz do osób, które szukają nowych inspiracji do swoich działań.
  
  Na warsztatach dowiemy się, co jest potrzebne do prowadzenia archiwum społecznego; poznamy inspirujące działania innych archiwów społecznych (dotyczące nie tylko historii mówionej) oraz zaplanujemy realizację projektu archiwum społecznego.
  
  Warsztaty będą również okazją do wymiany doświadczeń i rozmowy o wyzwaniach, z jakimi na co dzień mierzą się osoby pracujące przy archiwach społecznych.
  
  
• prowadzenie: Joanna Michałowska
  

• 2. Fotograficzna opowieść o mieście. Albumy rodzinne pełne historii
• Prywatne kolekcje fotograficzne przechowywane w domowych albumach są niezastąpionym źródłem intymnych wspomnień, refleksji i często jedynym świadectwem istnienia pokoleń, osób nam bliskich. Czy wobec tego rodzinne fotografie możemy uznać za wiarygodne źródło historyczne, które pomoże nam opracować historię miejsca, w którym żyjemy? Jak mikrohistoria tworzy archiwa społeczne?
  
  Podczas warsztatów spróbujemy odpowiedzieć na te pytania przedstawiając proces opracowywania prywatnych kolekcji fotograficznych, poczynając od pozyskiwania materiałów, sposobów ich digitalizacji i obróbki cyfrowej, poprzez opracowanie merytoryczne z wykorzystaniem interdyscyplinarnej wiedzy historycznej, aż do ich opublikowania w formie galerii – artykułów popularnonaukowych na przykładzie serwisu internetowego Ośrodka "Brama Grodzka – Teatr NN" w Lublinie – „Lublin. Fotografia”.
  
  
• prowadzenie: Patryk Pawłowski
  

• 3. Historia mówiona – niełatwa sztuka dialogu
• Słynny badacz historii mówionej Alessandro Portelli podkreśla, że historia mówiona to sztuka dialogu – wzajemna obserwacja i wymiana myśli. Jednocześnie, na osobie przeprowadzającej wywiad, która często inicjuje spotkanie, leży szczególna odpowiedzialność za jego przebieg, za rezultat (czyli nagranie) i to, co się z nim będzie działo, a także, być może szczególnie, za relację z rozmówcą czy rozmówczynią.
  
  Choć naszym celem powinno być dążenie do równości pomiędzy partnerami wywiadu, to z praktyki wiemy, że niełatwo jest ją osiągnąć. Jak każde spotkanie z drugim człowiekiem, wywiad historii mówionej obarczony jest oczekiwaniami, które nie zawsze mogą zostać spełnione, a konkretne sytuacje mogą być powodem dyskomfortu (dla obu stron) czy nawet źródłem zranienia. Podczas warsztatów będziemy rozmawiać o tym, jak radzić sobie w trudnych sytuacjach wywiadu i po jego zakończeniu oraz jak szukać możliwych rozwiązań i wzajemnie wspierać.
  
  
• prowadzenie: dr Jakub Gałęziowski
  

• 4. Historia mówiona od strony technicznej, czyli jak przygotować sprzęt do nagrania
• Na warsztatach omówimy poszczególne, techniczne aspekty przeprowadzania wywiadu historii mówionej, o których musimy pamiętać przed nagraniem, w jego trakcie i po nagraniu.
  
  Poznamy też kilka przykładowych zestawów sprzętu, które możemy wykorzystać przy nagraniach, zarówno audio, jak i wideo. Porozmawiamy o tym, jak optymalnie dopasować zaplecze techniczne do potrzeb i możliwości swojego archiwum społecznego.
  
  
• prowadzenie: Mariusz Bieciuk
  

• 5. Historia mówiona w kontekście projektów kulturalnych i nowych technologii
• Na spotkaniu zastanowimy się nad możliwościami i perspektywami pracy z relacjami historii mówionej przy realizacji różnorodnych projektów związanych z dziedzictwem kulturowym danego regionu. Niejednokrotnie projekty te wykorzystują nowe technologie – modele 3D, gry historyczne, wirtualne fotografie czy mapy pamięci.
  
  Przykładami do omówienia będą działania realizowane przez Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, którego specyfiką jest wykorzystywanie zgromadzonego archiwum historii mówionej w bieżącej działalności miejskiej instytucji kultury. Na koniec naszkicujemy własne projekty dotyczące wybranych przez nas zagadnień, które w niestandardowy sposób wykorzystywać będą metodologię i zasoby historii mówionej.
  
  
• prowadzenie: Piotr Lasota
  

• 6. Jak przygotować i zrealizować dobry wywiad?
• Warsztaty skierowane są do osób, które rozpoczynają swoją przygodę z historią mówioną (nie nagrywały dotąd wywiadów lub zrealizowały jedynie kilka nagrań). Celem warsztatów jest pokazanie całego procesu przygotowania do wywiadu: od wyboru tematu, rozmówców i rozmówczyń, poprzez przygotowanie pytań i przebieg samego nagrania. W trakcie spotkania będziemy słuchać wywiadów, a także pracować nad pytaniami, które można zadawać w trakcie rozmowy.
  
  
• prowadzenie: Adriana Kapała
  

• 7. Jak wprowadzić zbiory do Otwartego Systemu Archiwizacji (OSA)?
• OSA, czyli Otwarty System Archiwizacji, to bezpłatne narzędzie online służące archiwom społecznym do opracowywania swoich zbiorów (fotografii, dokumentów, nagrań audio i wideo).
  
  Podczas warsztatów dowiemy się, jak stawiać pierwsze kroki w OSA; poznamy funkcjonalności i możliwości, jakie daje program. Ponadto nauczymy się, jak opracowywać w OSA relacje historii mówionej i jak udostępniać je na portalu zbioryspoleczne.pl. Zobaczymy też, jak i dlaczego warto korzystać z usługi transkrypcji.
  
  Uwaga: na szkolenie należy przynieść własny laptop.
  
  
• prowadzenie: Andrzej Konopka, Małgorzata Kudosz
  

• 8. O pracy nad pamięcią
• Jak miejsce urodzenia w małym miasteczku uczynić ważnym w życiu młodych ludzi? Jak pokazać im ich własne centrum świata?
  
  W czasie warsztatów poznamy historię prawie 25-letniego projektu pt. „Kroniki sejneńskie”, realizowanego w Sejnach na pograniczu polsko-litewskim. Będzie to opowieść o spotkaniu z najstarszymi mieszkańcami i mieszkankami, zbieraniu historii rodzinnych, wspomnień z dzieciństwa, historii sąsiedzkich, przywoływaniu dawnych, nieobecnych i dzisiejszych sąsiadów i sąsiadek. Dzielić będziemy się praktyką Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” dotyczącą tego, jak opowieści służą pracy artystycznej i stają się osobnymi aktywnościami – książką, wystawą, spektaklem teatralnym, filmem dokumentalnym, animacją.
  
  Obejrzymy także filmy z powstającej od 13 lat „Kolekcji Filmowej Opowieści Pogranicza”. Zaprezentowane zostaną bajki, baśnie i legendy, pieśni, opowieści domowe o rodzinnych pamiątkach, skarbach, dzieciństwie. Na koniec każda z osób uczestniczących w warsztatach stworzy swoją kartę rodzinną z ważnymi dla siebie opowieściami.
  
  
• prowadzenie: Bożena Szroeder
  

• 9. Od faktu do opowieści. Archiwum jako źródło i inspiracja dla reportażu historycznego
• Warsztaty reportażu historycznego będą składały się z dwóch części.
  
  Pierwsza będzie poświęcona reportażowi literackiemu: omówione zostaną zasady konstruowania narracji, role reportera czy reporterki oraz ich konsekwencje dla obrazu świata, funkcje szczegółu i tła oraz przegląd środków językowych i ich retorycznych konsekwencji.
  
  Część druga dotyczyć będzie specyfiki reportażu audiowizualnego. Uczestnicy i uczestniczki poznają trzy etapy realizacji, tj. preprodukcję (research, dokumentacja oraz redagowanie scenariusza), produkcję (realizacja w warstwie zdjęciowej i dźwiękowej) i postprodukcję. Zaprezentowane zostaną studia przypadków reportaży opartych na materiałach pochodzących z archiwów społecznych oraz reportaży zrealizowanych przez prowadzącą warsztat.
  
  
• prowadzenie: dr Ewa Małgorzata Bulisz
  

• 10. Przedmioty i wspomnienia
• Zastanawiasz się, jak potoczyły się losy sklepikarza, który jest na przedwojennym zdjęciu uliczki w Twojej miejscowości? Zainteresowało Cię nazwisko lekarki na starej recepcie przypadkowo znalezionej wśród starych dokumentów? A może przygotowujesz dla swoich uczennic i uczniów prezentację o ciekawej osobie z Twojej miejscowości, ale brakuje Ci zdjęć i materiałów archiwalnych?
  
  Podczas spotkania porozmawiamy o tym, jak przedmiot może stać się pretekstem do odtworzenia historii czyjegoś życia i jak bardzo w tym procesie mogą być pomocne relacje świadków i świadkiń historii. Jako przykłady posłużą nam historie osób związanych z Lublinem: Krystyna Modrzewska (Mandelbaum) (naukowczyni, antropolożka, pisarka, transseksualistka, emigrantka marcowa), Adam Bromberg (wydawca, wieloletni dyrektor Państwowego Wydawnictwa Naukowego, emigrant marcowy, założyciel wraz z córką Dorotą wydawnictwa Brombergs Bokförlag), Maria Rechtszaft (jedna z bohaterek wiersza Julii Hartwig "Koleżanki"). Wspólnie porozmawiamy o tym, jak i gdzie szukać informacji, które pomagają odtworzyć czyjeś losy oraz podyskutujemy o tym, jak weryfikować znalezione informacje.
  
  
• prowadzenie: Wiola Wejman
  

• 11. Sztuka opowiadania – możliwości, pożytki, przestrzenie
• Współczesnej sztuki opowiadania (zwanej „storytellingiem“) nie należy kojarzyć jedynie z opowieściami dla dzieci czy sięganiem do przeszłości. Opowieść to sztuka porządkowania zdarzeń i nadawania znaczenia własnemu doświadczeniu. „Opowiedz historię/Opowiem Wam historię“ jest bardzo aktualnym wezwaniem do sensownego mówienia i uważnego słuchania, do spotkania i budowania wspólnej przestrzeni.
  
  Storytelling jest autonomiczną praktyką artystyczną, ale jest też wykorzystywany w bardzo różnych działaniach edukacyjnych i animacyjnych: opowieść nadaje życie muzealnym eksponatom, przydaje się w pracy z historią lokalną, sprawdza się w edukacji polonistycznej, jest znakomitą metodą pracy z seniorami i z dziećmi.
  
  W czasie spotkania dotkniemy kilku najważniejszych wymiarów pracy z opowieścią: czym różni się opowieść „na żywo“ od odtwarzanego z pamięci tekstu; czym jest kompozycja ustnej opowieści; gdzie współczesny opowiadacz i współczesna opowiadaczka mogą szukać źródeł i inspiracji (od opowieści tradycyjnej, poprzez teksty prasowe do nagrań historii mówionej); co to jest sytuacja opowiadania, jak ją budować, czym różni się od teatralnego spektaklu.
  
  
• prowadzenie: Małgorzata Litwinowicz-Droździel
  

• 12. Zagadnienia prawne w prowadzeniu archiwów społecznych
• Dla prowadzenia archiwum społecznego istotne znaczenie mają normy prawa powszechnie obowiązującego, które określają prawa i obowiązki archiwistów, osób i instytucji przekazujących archiwalia czy też chcących się zapoznać z materiałami już zgromadzonymi.
  
  Warsztaty będą okazją do wskazania najważniejszych – z punktu widzenia archiwistyki społecznej – regulacji prawnych i analizy wybranych przykładów ich stosowania. Poruszymy zagadnienia statusu prawnego archiwów społecznych, ich relacji z administracją archiwalną, a także ochrony prywatności i danych osobowych w ich działalności.
  
  
• prowadzenie: dr hab. Marek Konstankiewicz
  

16.30–16.45  

oficjalne zamknięcie V Kongresu Archiwów Społecznych    [pl/ua]